Viðbrögð við áföllum

Áfallaráð gerir vinnu­áætlun svo bregðast megi við áföllum sem orðið hafa svo sem bráð veik­indi, alvarleg slys, dauðs­föll eða aðrir þeir atburðir sem líklegt er að kalli fram sorg­ar­við­brögð og/eða áfall­a­streitu. Mikil­vægt er að huga að óskum fjöl­skyldna þeirra sem í hlut eiga hverju sinni. Áfallaráð skal sjá um að allt starfs­fólk skólans fái kynn­ingu á því hvernig bregðast skuli við áföllum. Einnig þarf áfallaráð að sjá til þess að kenn­arar og annað starfs­fólk sem að áfalla­hjálp vinnur fái stuðning og aðstoð.

Áfallaráð skal funda strax og skólastarf hefst að hausti og kanna hvort breyt­ingar hafi orðið á aðstæðum nemenda, starfs­fólks eða aðstand­enda vegna dauðs­falla, alvar­legra veik­inda, slysa eða annarra áfalla. Áfallaráð skal taka ákvörðun um viðbrögð og/eða aðgerðir. Skóla­stjóri heldur utan um slíkar aðgerðir en umsjón­ar­kennari viðkom­andi nemanda/nemenda og aðrir eru kall­aðir til eftir aðstæðum hverju sinni. Auk þeirra mun skóla­sál­fræð­ingur vera innan handar. Í áfalla­ráði sitja eftir­far­andi:

Skóla­stjóri: Ásdís Snót Guðmunds­dóttir	Sími: 450 2321 / 863 0465
Deild­ar­stjóri Patreks­skóla: Jónína Helga Sigurð­ar­dóttir	Sími: 8655717
Örygg­is­trún­að­ar­maður: Kris Bay	Sími: 854 6655
Sérkennari: Helga Gísla­dóttir	Sími: 868 7541
Skóla­hjúkr­un­ar­fræð­ingur: Árný Magnús­dóttir	Sími: 450 2000 / 866 4506
Sókn­ar­prestur: Kristján Arason	Sími: 846 6569

Mikil­vægt er að huga að óskum fjöl­skyldna þeirra sem í hlut eiga hverju sinni. Við skipulag áfalla­hjálpar og viðbragða, þarf að hafa í huga alla þá einstak­linga sem koma að starfi skólans, s.s. nemendur, aðstand­endur og starfs­fólk skólans.

Áfallaráð skal sjá um að allt starfs­fólk skólans fái kynn­ingu á því hvernig bregðast skuli við áföllum. Einnig þarf áfallaráð að sjá til þess að kenn­arar og annað starfs­fólk sem að áfalla­hjálp vinnur fái stuðning og aðstoð.

Dæmi um áföll:

• Alvarleg slys (nemanda, aðstand­enda eða starfs­fólks skólans)
• Alvarleg veik­indi (nemanda, aðstand­enda eða starfs­fólks skóla)
• Lang­vinnir sjúk­dómar (nemanda, aðstand­enda eða starfs­fólks)
• Andlát (nemanda, aðstand­enda, starfs­fólks eða maka starfs­fólks)
• Slys í vett­vangs­ferðum eða á skóla­tíma
• Langvar­andi veik­indi nemenda
• Ofbeldi gegn nemanda
• Fang­elsun náins ættingja
• Manns­hvarf

Viðbrögð við slysi/andláti nemanda/nemenda

1. Áfallaráð

• Kalla áfallaráð saman til fundar áður en nýr skóla­dagur hefst, ásamt umsjón­ar­kennara viðeig­andi bekkjar og þeim sem málinu tengjast.
• Stað­reyndir málsins kynntar.
• Farið yfir viðbrögð skólans samkvæmt áætlun.

2. Skóla­dag­urinn og nemendur

• Útdeila hlut­verkum til starfs­manna vegna tilkynn­ingar eða aðstoðar.
• Hringja í hjálp­arlið ef eitt­hvað er t.d. foreldra, kennara eða aðra sem að málinu koma.
• Skoða stunda­töflur og skóla­hús­næði m.t.t. breyt­inga og ákveða hvar nemenda­hópar fá tilkynn­ingu. Undirbúa skóla­daginn og hvernig öllum aðstæðum á að vera háttað.
• Kalla út sérgreina­kennara, stuðn­ings­full­trúa, skóla­liða m.t.t. hverjir aðstoða umsjón­ar­kennara við að taka á móti nemendum og tilkynna í bekki.
• Finna ættingja- og vinahóp viðkom­andi í skól­anum. Tryggja aðgang að aðstand­endal­istum nemenda.
• Tryggja að nákvæmar upplýs­ingar komi til og frá skól­anum og velja ákveðna starfs­menn til að afla þeirra og miðla upplýs­ingum til nemenda / foreldra / fjöl­miðla.
• Kveikja á kertum, hafa blóm og flagga eftir að aðstæður hafa verið metnar.

3. Tilkynn­ingar

• Almenn tilkynning til starfs­fólks á starfs­manna­fundi áður en kennsla hefst.
• Allt starfs­fólk skólans sett inn í stöðuna og skipulag skóla­dagsins kynnt.
• Starfs­manna­fundur:
  • Hvað gerðist og hugs­anleg áhrif á nemendahóp.
  • Hverjum tengist viðkom­andi t.d. systkini, vinir, vina­hópar, s.s. félags­starf, íþrótta­félag eða annað.
  • Hvernig er best að svara spurn­ingum frá nemendum og foreldrum, t.d. slys, sjálfsvíg, alvarleg veik­indi eða annað.
  • Hvernig er best að haga skóla­starfinu það sem eftir er dags og næstu daga.
• Koma upp athvarfi þar sem hægt er að vera í fámenni, t.d. hjá hjúkr­un­ar­fræð­ingi.
• Hvaða hjálp fáum við utan skólans, t.d. prestur, sálfræð­ingur o.fl.
• Hverjir svara fólki utan skólans.
• Ákveða annan fund og yfir­fara stöðu.

4. Nemendur

• Tilkynning til nemenda í smáum hópum. Bekkur mæti allur á sama tíma.
• Halda áfram með hefð­bundið skólastarf eins og kostur er.

5. Aðstoð

• Aðstoða umsjón­ar­kennara að tilkynna í bekki. Umsjón­ar­kenn­arar tilkynna ef þeir treysta sér til. Hafa til taks stuðn­ings­aðila.

6. Upplýs­ingaflæði

• Tryggja upplýs­ingaflæði til og frá skóla.
• Foreldrum nemenda í viðkom­andi bekk/bekkjum tilkynnt um atburðinn áður en rætt er við fjöl­miðla.
• Senda bréf heim og segja frá því sem gerðist og hvernig skólinn hyggst taka á málum.
• Mikil­vægt að athuga hvaða nemendur eru fjar­ver­andi og tryggja að allir fái skilaboð.
• Láta foreldra sækja börn sín þennan dag.

7. Áfalla­hjálp

• Tilfinn­ingaleg úrvinnsla fyrir þá sem tengjast atburð­inum beint, í höndum sérfróðra aðila, t.d. Rauði krossinn.
• Áfallaráð og umsjón­ar­kennari hittist daglega eða eins og þörf krefur fyrstu daga eftir áfallið.

8. Fram­haldið

• Gera áætlanir um fram­haldið
• Heim­sókn á heimili / gjöf til foreldra, dreifi­bréf og tilkynn­ingar.
• Loka vegna jarð­ar­farar / ákveða hvort vera eigi minn­ing­ar­at­höfn í skól­anum.
• Minn­inga­greinar frá bekk, umsjón­ar­kennara, starfs­fólki eða skóla­stjóra.
• Minn­ingabók / spjöld um nemanda.
• Bjóða aðstand­endum einhverjum dögum eftir jarð­arför að koma í skólann og sjá það sem nemendur hafa unnið til minn­ingar um hinn látna og sækja jafn­framt skóladót hans.

• Fá stað­fest­ingu á andláti hjá foreldrum, hjúkr­un­ar­fræð­ingi eða lögreglu.
• Kalla áfallaráð saman og viðkom­andi umsjón­ar­kennara og skipta niður verkum og ákveða fyrstu viðbrögð skólans.
• Hver á að tilkynna andlátið?
• Kveðja frá skól­anum heim til nemanda/nemenda.
• Hver ætlar að taka á móti nemanda/nemendum?
• Hvernig ætlar skólinn/bekk­urinn að taka á móti nemanda/nemendum?
• Tilkynna öllu starfs­fólki skólans um atburðinn.
• Tilkynna atburðinn í bekkinn/bekkina. Athuga 8. Lið í andlát vegna nemanda/nemenda. Ekki hika við að kalla til stuðn­ings­aðila til að aðstoða við tilkynn­ingu ef þörf er á eins og skóla­stjóra, prest, hjúkr­un­ar­fræðing, náms­ráð­gjafa eða aðra.
• Gera þarf áætlun um fram­hald. Fylgjast með líðan nemanda/nemenda, styðja við bak umsjón­ar­kennara og gera ráðstaf­anir ef til sérfræði­að­stoðar þyrfti að koma.

• Starfs­maður metur hversu alvar­legt slysið er og kallar því eftir hjálp ef þurfa þykir, 112.
• Starfs­maður hefur samband við skóla­stjóra og umsjón­ar­kennara og gefur þeim skýrslu af slysinu.
• Skóla­stjórn­endur ákveða fram­haldið, t.d. að láta foreldra vita af atburð­inum.
• Skóla­stjórn­endur ákveða eftir eðli slyss hvort áfalla­áætlun fer í gang og áfallat­eymi kemur saman

• Láta foreldra vita svo þeir hafi tæki­færi til að ræða við börnin sín.
• Umsjón­ar­kenn­arar greina nemendum sínum frá atburð­inum. Ef um er að ræða umsjón­ar­kennara, tilkynnir skóla­stjóri nemendum í viðkom­andi bekk frá atburð­inum þar sem einhver úr áfalla­ráði er viðstaddur. Einnig er gott að fá hjúkr­un­ar­fræðing, sálfræðing eða prest til aðstoðar. Ef eitt­hvert barn­anna fer út úr stof­unni þarf einhver full­orðinn að fylgjast með því. Gefa þarf börn­unum góðan tíma fyrir viðbrögð og spurn­ingar. Sýnið eigin sorg, en missið ekki sjálfs­stjórn.
• Verið hjá börn­unum í frímín­útum og matar­hléum. Reynið að fá fleiri full­orðna í lið með ykkur til að fylgjast með viðbrögðum barn­anna og til að veita innbyrðis stuðning.
• Útbúa samúð­arkveðju, skrifa minn­ing­ar­grein, syngja lag sem börn­unum finnst viðeig­andi, biðja bæn, teikna myndir, skrifa bréf til fjöl­skyld­unnar, lesa ljóð eða sögu. Leyfið börn­unum að koma með eigin reynslu­sögur. Kveikja má á kerti, setja blóm eða einhvern persónu­legan hlut á borð hins látna. Rétt er að enginn setjist í sæti hans fyrst um sinn. Gefið sorg­inni tíma.
• Greinið börn­unum frá því sem mun gerast næstu dagana, kistu­lagning og jarð­arför. Fáið prestinn í lið með ykkur.
• Kennslu­stundir næstu dagana þarf að brjóta upp, ef spurn­ingar vakna eða ef upp koma viðbrögð sem sýna sorg, reiði, örvænt­ingu eða sekt­ar­kennd nemend­anna. Leyfið börn­unum að viðra tilfinn­ingar sínar.
• Áfallaráð verður að sjá til þess að starfs­fólk skólans fái stuðning og hjálp. Að vera sterkur, rólegur og yfir­veg­aður í þessari aðstöðu er mikið álag. Talið við einhvern í skól­anum á hverjum degi þegar skóla­deg­inum lýkur um það hvernig dagurinn hafi verið. Ákveðið fyrir­fram hvenær þessi samtöl eiga að fara fram og þau eiga ekki að fara fram yfir kaffi­bolla í skyndi eða í frímín­útum. Þessir dagar eru ef til vill, fyrir einstaka nemendur, mikil­væg­ustu dagarnir á allri þeirra skóla­göngu. Gefið sorg­inni sinn tíma.

• Áfallaráð er látið vita.
• Áfallaráð ákveður í samráði við viðkom­andi starfs­mann hvernig aðrir starfs­menn verða látnir vita. Mikil­vægt að virða óskir viðkom­andi starfs­manns.
• Útbúum samúð­arkveðju ef um maka, barn, foreldri eða barna­barn er að ræða.
• Áfallaráð kemur saman ef um maka eða barn er að ræða.

Byrja hvert haust á fundi og þá kemur í ljós hvort eitt­hvað hafi komið fyrir í sumar­leyfi. Prestur kemur með upplýs­ingar í upphafi skólaárs á haust­fund. Máls­með­ferð getur í megin­at­riðum verið eins og að ofan greinir. Ef eitt­hvað gerist um helgi er upplýs­ingum komið til skóla­stjóra og viðkom­andi er látinn vita af áfalla­ráðinu. Foreldrar þurfa að láta vita hvenær má tilkynna bekknum. Gefa foreldrum kost á að láta börn sín vita sem fyrst.

• Umsjón­ar­kennari látinn vita af aðstæðum á heimili. Hvort sem um er að ræða nemandann sjálfan, foreldra, náinn ættingja eða vin. Afar mikil­vægt er að umsjón­ar­kennari fái að vita af aðstæðum svo hægt sé að veita þann stuðning sem þörf er á.
• Umsjón­ar­kennari tilkynnir öðrum hlut­að­eig­andi starfs­mönnum málið og leitar til áfallat­eymis ef þörf þykir.
• Umsjón­ar­kennari eða skóla­stjóri leitar eftir upplýs­ingum um veik­indin til að geta gefið nemendum réttar upplýs­ingar og viðeig­andi svör en þess þarf ætíð að gæta að það sé með fullu samþykki foreldra eða náinna ættingja.
• Ef um foreldra eða náinn ættingja er að ræða er mjög gott að hafa foreldra/nána ættingja viðkom­andi nemanda/nemendur í ráðum um hvernig skuli taka á málinu innan bekkj­arins/bekkj­anna.

Við slíkar aðstæður er líklegt að barnið sé undir miklu álagi. Hafa þarf samráð við aðstand­endur barnsins um það hvernig talað er við barnið, hve mikið það veit um aðstæður og einnig hvort ræða eigi málið við vini og bekkj­ar­fé­laga. Eldri börn eiga að vera með í ráðum um það hvort þessi mál eru rædd í bekknum eða ekki. Það skiptir miklu í þessu sambandi hvort málið er til umfjöll­unar í fjöl­miðlum ef svo er þá þarf að vera vel á verði og gæta þess að barnið verði ekki fyrir aðkasti frá öðrum nemendum. Þar sem að ekki er um dauðs­fall að ræða er samúð ekki vís.

Tími sem einkennist af óvissu og ótta. Við slíkar aðstæður þarf nemandinn mikinn stuðning og skilning. Þarna þarf að hafa samráð við aðstand­endur um það hvernig málið er rætt við nemendur. Svona mál fá oft mikla umfjöllun í fjöl­miðlum sem getur verið mjög viðkvæmt.

Hér að neðan tenglar inn á nokkra staði á netinu þar sem hægt er að afla sér fróð­leiks um ýmiss málefni.

www.persona.is

www.missir.is

www.doktor.is

www.barna­heill.is

www.raudikrossinn.is

www.barn.is

Síma­númer sem gætu komið að góðum notum.

Stofnun	Sími
Neyð­arsíminn 112	112
Barna- og unglinga­geð­deild LSP (BUGL)	543 4300
Áfalla­hjálp LSP	525 7110 / 525 1000
Heil­brigð­is­stofnun Vest­fjarða Patreks­firði	450 2000
Lögreglan á Vest­fjörðum	444 0400
Patreks­skóli	450 2320
Beinn sími skóla­stjóra	450 2321
Fíkni­efn­asíminn	800 5005